Daty ważności przyczyniają się nawet do 10% z 88 milionów ton utraconej lub zmarnowanej żywności w całym łańcuchu wartości w Europie!O co chodzi z datami ważności?

Czy wiecie, że marnujemy 10% żywności, tylko dlatego, że oznaczenie daty ważności jest niejasne! 

Tak, po prostu szaleństwo 🤯. Jest to równowartość 3 do 6 miliardów euro rocznie (WRAP, 2015). Głównym powodem, dla którego tak się dzieje nadal, jest fakt, że wielu konsumentów nie zna różnicy między datami "należy spożyć do", "sell by" i "najlepiej spożyć przed". 

Więc, co to za różnica?

Etykiety są obowiązkowe i prawnie wiążące dla handlu, aby zapewnić bezpieczeństwo i jakość żywności. Daty są ustalane wyłącznie w oparciu o następujące kryteria:

• wymogi sanitarne (patogeny, bakterie)

• organoleptyczne (smak, konsystencja, tekstura, ewentualne zmiany koloru)

• czynniki wewnętrzne (pogorszenie wartości odżywczych i witamin)

biorąc pod uwagę również:

• warunki przechowywania

• warunki produkcji

• postawy konsumentów (postrzeganie i preferencje)

Jednak duża różnorodność stosowanych etykiet dezorientuje konsumentów i jak wynika z badań, nie są postrzegane jako wiarygodne (Komisja Europejska, 2018 r.). Im bardziej konsumenci są zdezorientowani, tym większe prawdopodobieństwo, że w końcu zmarnują żywność. Wyjaśnijmy więc, co tak naprawdę oznaczają...

"Należy spożyć do"

Wskazuje termin, do którego produkt powinien być spożyty. Spożywanie produktu po tej dacie może stanowić zagrożenie dla zdrowia. Jest on stosowany głównie w przypadku produktów łatwo psujących się.

49% Europejczyków uważa, że lepsze i bardziej przejrzyste informacje na temat znaczenia terminów "należy spożyć do" i "najlepiej spożyć przed" pomogłyby im w zmniejszeniu marnotrawstwa żywności w domu. (Flash Eurobarometer, 2015)

"Najlepiej spożyć przed"

Wskazuje, jak długo produkt może utrzymać swoją optymalną jakość. Obecnie nie ma prawnie obowiązujących wytycznych na podstawie których producenci żywności określają te terminy. W związku z tym jest to system autoregulacji, w którym każda firma ustala swoje własne zasady, bez wyraźnej spójności, dostosowania i przejrzystości.

53% konsumentów w UE nie zna definicji oznaczenia "najlepiej spożyć przed". (Parlament Europejski, 2017)

"Sell by"

Terminy te nie są wymagane przez prawo i nie stanowią żadnej wskazówki co do jakości lub bezpieczeństwa produktu. Wskazują one po prostu datę, którą sprzedawcy detaliczni stosują jako wskazówkę przy rotacji zapasów.

Co planuje UE w kontekście dat ważności?

UE analizuje sposoby poprawy stosowania oznaczeń daty przez podmioty w łańcuchu żywnościowym i jego zrozumienia przez konsumentów, w szczególności oznaczenie “najlepiej spożyć przed” (Komisja UE, 2015 r.). Obecnie warunki dotyczące oznaczania daty są określone w przepisach, które mają zastosowanie w całej UE i EOG i są regulowane przez "Rozporządzenie z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności" (UE nr 1169/2011).

Jeżeli w przyszłości zaproponowane zostaną jakiekolwiek zmiany w przepisach UE dotyczących etykietowania żywności, istotne jest, aby: zaspokajały one potrzeby konsumentów w zakresie informacji, mogły przyczynić się do ograniczenia marnotrawstwa żywności i nie stanowiły zagrożenia dla bezpieczeństwa konsumentów. (Komisja Europejska, 2019 r.)

Badanie rynku dotyczące dat ważności z 2018 r. wykazało, że obecnie istnieje duże zróżnicowanie praktyk i słaba czytelność w zakresie oznaczeń daty. Różnym państwom członkowskim przedstawiono zatem działania mające na celu wzmocnienie współpracy i innowacji w łańcuchu dostaw żywności.

W 2018 r. w ramach unijnej platformy ds. strat i marnowania żywności ustanowiono grupę roboczą w celu wspierania działań UE w zakresie oznaczeń daty i zapobiegania powstawaniu odpadów żywnościowych. Została ona powołana specjalnie w celu:

• ułatwienia kompleksowej i świadomej debaty dzięki zaangażowaniu wszystkich kluczowych podmiotów

• przeanalizowania i rekomendacji opcji (legislacyjne/nielegislacyjne) mających na celu poprawę zrozumienia i stosowania oznaczeń daty przez uczestników łańcucha żywnościowego, w tym konsumentów, jak również organy regulacyjne

• wymiany doświadczeń i najlepszych praktyk w zakresie oznaczania daty i zapobiegania powstawaniu odpadów żywnościowych

20 maja 2020 r., Komisja Europejska opublikowała strategię Farm to Fork, której celem uczynienie systemu żywnościowego w UE bardziej sprawiedliwego, zdrowego i przyjaznego środowisku. Farm to Fork zawiera również liczne odniesienia do problemu marnowania żywności, w tym do dat ważności. Poświęciliśmy tej strategii osobny artykuł, z którym możesz się zapoznać tutaj.

Przygotował Marcin Tischner